Kunnen medewerkers, die niet werkzaam zijn in het primaire zorgproces, bereikbaarheidsdiensten “draaien” zoals bedoeld in de CAO Ziekenhuizen? In een recente uitspraak oordeelt de Rechtbank Noord-Holland dat dit mogelijk is. De vraag is of dat oordeel juist is. Wij menen van niet.
Feiten en context
Eens in de vijf weken moeten storingsmonteurs van het Rode Kruis Ziekenhuis (RKZ) bij toerbeurt een week lang buiten de reguliere werktijden bereikbaar zijn om na oproep storingen op te lossen. Het RKZ merkt deze diensten aan als consignatiediensten. De storingsmonteurs zien dat anders en zijn van oordeel dat zij bereikbaarheidsdiensten “draaien”. De CAO Ziekenhuizen kent sinds kort een hogere vergoeding voor bereikbaarheidsdiensten dan consignatiediensten. De storingsmonteurs menen daarom dat het RKZ hen te weinig heeft betaald en starten een procedure.
De kantonrechter is van oordeel dat de storingsmonteurs inderdaad bereikbaarheidsdiensten hebben “gedraaid” en stelt hen in het gelijk. In dat verband geeft de kantonrechter een uitleg aan de bepalingen in de CAO in relatie tot de bepalingen in het Arbeidstijdenbesluit (Atb).
Alvorens de uitspraak van de kantonrechter nader te bespreken, geven wij hieronder eerst het relevante juridische kader.
Bereikbaarheidsdiensten of consignatiediensten: juridisch kader
De CAO en het Atb bepalen wanneer sprake is van een bereikbaarheidsdienst of consignatiedienst.
CAO
De CAO definieert “bereikbaarheidsdienst” en “consignatiedienst” als volgt:
“Onder bereikbaarheidsdienst wordt verstaan een aaneengesloten periode van ten hoogste 24 uren waarin de werknemer, naast de bedongen arbeid, verplicht is om bereikbaar te zijn om op oproep zo spoedig mogelijk de bedongen arbeid te verrichten.”
“Onder consignatie wordt verstaan een periode tussen twee opeenvolgende diensten of tijdens een pauze, waarin de werknemer uitsluitend verplicht is bereikbaar te zijn om in geval van onvoorziene omstandigheden, zoals spoedgevallen en storingen, op oproep zo spoedig mogelijk de bedongen arbeid te verrichten.”
De CAO bepaalt daarnaast dat voor werknemers werkzaam in de verpleging en de verzorging de normen uit het Atb van toepassing zijn. De relevante paragrafen in het Atb bepalen het volgende:
Artikel 5.19:1
Deze paragraaf is uitsluitend van toepassing op arbeid die bestaat uit verpleging of verzorging, verricht door de werknemer van 18 jaar of ouder.
Artikel 5.19:3
- Uitsluitend bij collectieve regeling kan, met inachtneming van het tweede en derde lid, aan een werknemer een bereikbaarheidsdienst worden opgelegd. Elk beding waarin op andere wijze dan in de eerste zin is bepaald, gebruik wordt gemaakt van het tweede of derde lid, is nietig.
Verschil tussen bereikbaarheidsdienst en consignatiedienst
In kern is een bereikbaarheidsdienst een dienst waarbij de werknemer niet aanwezig is op het werk maar door de werkgever kan worden opgeroepen om aan het werk te gaan. Op dat vlak onderscheidt deze dienst zich van een aanwezigheidsdienst: bij een aanwezigheidsdienst is de werknemer verplicht aanwezig op de werkplek en kan deze door de werkgever worden opgeroepen voor het verrichten van werk. Denk bijvoorbeeld aan een arts, die in het ziekenhuis slaapt en wordt opgeroepen voor een spoedoperatie.
In het geval van een consignatiedienst is een werknemer, net zoals bij een bereikbaarheidsdienst, niet op het werk aanwezig en kan deze tijdens de dienst worden opgeroepen door de werkgever voor het verrichten van werk. Het verschil tussen een bereikbaarheidsdienst en een consignatiedienst is dat een bereikbaarheidsdienst wordt ingepland in situaties dat een oproep redelijkerwijs te verwachten is. Bij consignatie wordt een werknemer alleen in geval van onvoorziene omstandigheden opgeroepen.
Oordeel kantonrechter nader beschouwd
In het licht van de relevante bepalingen in de CAO en het Atb beantwoordt de kantonrechter (kort samengevat) de vraag:
- of de storingsmonteurs tijdens de diensten onvoorziene werkzaamheden verrichten; en
- of in dit geval sprake is van een bereikbaarheidsdienst in de zin van het Atb, te weten een dienst die kan worden opgelegd aan medewerkers waarvan de arbeid bestaat uit verpleging of verzorging.
Onvoorziene werkzaamheden?
De kantonrechter constateert dat het RKZ 24/7 zorg verleent. Hieruit vloeit voort dat zich 24/7 storingen kunnen voordoen, aldus de kantonrechter. Nu het RKZ in een pand van verouderde staat is gevestigd, doen deze storingen zich ook daadwerkelijk frequent voor. Ook dienen de monteurs, naast de storingsoproepen, elke zaterdag- en zondagochtend de vitale installaties van het RKZ (waaronder cv-ketels en stoomketels) ter plekke te controleren. Dit brengt de kantonrechter ertoe te oordelen dat de werkzaamheden van de storingsmonteurs buiten de reguliere werktijd structureel zijn en dus niet afhankelijk zijn van onvoorziene omstandigheden.
Bereikbaarheidsdienst in de zorgsector
Het RKZ is echter van mening dat storingsmonteurs geen bereikbaarheidsdiensten kunnen verrichten, nu deze diensten uitsluitend zijn voorbehouden aan zorgpersoneel. Het RKZ beroept zich daarbij op de bepalingen in het Atb.
De kantonrechter gaat niet mee in deze stelling. De kantonrechter overweegt daartoe dat de storingsmonteurs onder de reikwijdte van de CAO vallen en dat uit de CAO niet volgt dat uitsluitend zorgpersoneel bereikbaarheidsdiensten kan verrichten. Het feit dat bereikbaarheidsdiensten in het Atb zijn voorbehouden aan zorgpersoneel doet hier volgens de kantonrechter niet aan af.
De storingsmonteurs, zo oordeelt de kantonrechter, verrichten werkzaamheden ten behoeve van een zorginstelling waar 24/7 zorg wordt verleend. De werkzaamheden van de storingsmonteurs zijn dermate ondersteunend aan het primaire zorgproces, dat ook deze monteurs bereikbaarheidsdiensten kunnen draaien, aldus de kantonrechter.
Onjuiste toepassing van de CAO en het Arbeidstijdenbesluit
Het oordeel van de kantonrechter roept bij ons vragen over de uitleg van de relevante bepalingen in het Atb. Het Atb bepaalt niet – zoals de kantonrechter betoogt – dat bereikbaarheidsdiensten zijn voorbehouden aan “zorgpersoneel”. Artikel 5:19:1 van de Atb bepaalt namelijk expliciet dat bereikbaarheidsdiensten uitsluitend kunnen worden opgelegd aan werknemers waarvan de arbeid bestaat uit verpleging of verzorging: oftewel medewerkers die primaire zorgtaken verrichten én dus niet aan het primaire zorgproces ondersteunende werkzaamheden, zoals bijvoorbeeld storingsmonteurs, schoonmakers, cateringmedewerkers etc.
Door toe te staan dat bereikbaarheidsdiensten kunnen worden opgelegd aan medewerkers die weliswaar werkzaam zijn in een zorginstelling waar 24/7 zorg wordt verleend, maar waarvan de werkzaamheden niet bestaan uit verpleging of verzorging is de kantonrechter uitgegaan van een te ruime interpretatie van het Atb en daarmee de bepalingen in de CAO (die rechtstreeks verband houden met de bepalingen in het Atb).
Mogelijk dat het RKZ dezelfde mening is toegedaan en dat de zaak wordt voorgelegd aan het gerechtshof. Mocht dat het geval zijn, dan zullen wij u daarover uiteraard informeren.
Vragen of contact?
Heeft u behoefte aan advies of vragen naar aanleiding van deze blog? U kunt daarvoor contact opnemen met Martijn van de Mortel en Jade Beersma.